Ιανουάριος
Κρητικό θέατρο και κρητική λογοτεχνία
«Ερωφίλη» Γ. Χορτάτση
Ανάπτυξη Λογοτεχνίας και Θεάτρου στην Κρήτη (1570- 1669)
Η κρητική λογοτεχνία και το κρητικό θέατρο του τέλους του 16ου και του 17ου αιώνα είναι μια χρυσή περίοδος στην ιστορία της νεοελληνικής γραμματείας, μνημονεύοντας τον «Ερωτόκριτο» και τη «Βοσκοπούλα», τη «Θυσία του Αβραάμ» και την «Ερωφίλη» και τόσα άλλα σπουδαία έργα…
Μετά την πτώση και της Κύπρου από τους Τούρκους (1571), τα μόνα σχεδόν ελληνικά μέρη, που μένουν υπό την κυριαρχία των Βενετών, είναι η Κρήτη και τα Επτάνησα, περιοχές που θα αναπτύξουν σπουδαία πνευματική δράση. Η Κρήτη από το 1570 έως το 1669, χρονιά πτώσης στην κυριαρχία των Τούρκων, θα σημειώσει ακμή στη λογοτεχνία και στο θέατρο, που μετά την ανάπτυξη του δράματος στην Αττική τον 5ο αιώνα π.Χ. παρήκμασε.
Στην εύλογη απορία, γιατί αναπτύσσεται την περίοδο αυτή το θέατρο και η λογοτεχνία στην Κρήτη, θα βρει κανείς την απάντηση στις ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες, εστιάζοντας στην ενετική κυριαρχία, η οποία άφηνε πολλά περιθώρια ανάπτυξης αφενός οικονομικής και εμπορικής και αφετέρου πνευματικής. Παράλληλα, ας μην ξεχνάμε πως πολλοί Κρητικοί, ταξιδεύοντας στην Ιταλία, ήρθαν σε επαφή με τα κέντρα της Αναγέννησης, τη γενικότερη πνευματική άνθηση, τον ουμανισμό και την προσπάθεια αποτίναξης των καταλοίπων του Μεσαίωνα.
Βιογραφία Γεωργίου Χορτάτση
Η προσωπικότητα που εισήγαγε το θεατρικό είδος στην Κρήτη και διαμόρφωσε το κρητικό γλωσσικό ιδίωμα σε γλώσσα λογοτεχνική είναι ο Γεώργιος Χορτάτσης, σύγχρονος με τον Σαίξπηρ και τον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο. Θεωρείται ο συγγραφέας της «Ερωφίλης» (τραγωδία), του «Κατζούρμπου» (κωμωδία) και της «Πανώριας» (ποιμενικό δράμα) μεταξύ της περιόδου 1585-1600. Ιδιαίτερες πληροφορίες για τη ζωή του δεν υπάρχουν. Γεννήθηκε στα μέσα του 16ου αι. και έφυγε από τη ζωή το 1610. Φαίνεται να άνηκε στην ανώτερη αστική τάξη και είχε αξιόλογη κοινωνική θέση και οικονομική επιφάνεια, που του επέτρεπε να σπουδάσει στην Ιταλία και να επισκεφθεί τα κέντρα της Αναγέννησης. Έχει λάβει μια σπουδαία μόρφωση, που περιελάμβανε τους αρχαίους Έλληνες και Λατίνους συγγραφείς, αλλά και τη σύγχρονη ιταλική λογοτεχνία, με κέντρο ενδιαφέροντος το θέατρο.
Ταυτότητα «Ερωφίλης»
Η «Ερωφίλη» είναι έργο θεατρικό, συγκεκριμένα τραγωδία. Δεν είναι ακριβής η χρονολογία της συγγραφής της, καθώς υπάρχουν πολλές διχογνωμίες. Ως επικρατέστερη, όμως, θεωρείται το έτος 1595, βάσει κάποιων στοιχείων, που σχετίζονται με την επιδημία πανούκλας, από την οποία μαστιζόταν τότε η Κρήτη. Εξεδόθη το 1676 στη Βενετία, ένα από τα κέντρα της Αναγέννησης, όπου δημιουργήθηκαν εκεί τα πρώτα τυπογραφεία, για να εκδοθούν σπουδαία έργα. Στην απόπειρα της σύντομης σκιαγράφησης της ταυτότητας της «Ερωφίλης», δε θα μπορούσαμε να λησμονήσουμε αφενός την επιρροή του Χορτάτση από την ιταλική τραγωδία «Orbecche» του G. Battista Giraldi (1547) και αφετέρου ότι αποτελείται από πέντε πράξεις και τέσσερα ιντερμέδια, άσματα που συνδυάζουν την ποίηση με τη μουσική και το χορό (< ιταλική λέξη: intermezzo εκ των λατινικών λέξεων inter + medius).
Υπόθεση έργου
Η υπόθεση της τραγωδίας βασίζεται στην άδολη αγάπη δύο ενάρετων νέων, η οποία ανθίζει υπό την κυριαρχία του φόβου και της απειλής. Κεντρικοί ήρωες είναι η Ερωφίλη, μία όμορφη Βασιλοπούλα και ο Πανάρετος, ένας συνετός νέος, που εργάζεται για το βασιλιά Φιλόγονο, τον πατέρα της Ερωφίλης. Η αγάπη των νέων απειλείται από το Βασιλιά, ο οποίος, καθώς είναι αντίθετος στο γάμο, διατάζει το θάνατο του Πανάρετου. Ο Φιλόγονος μεταφέρει τα κομμένα μέλη του νεκρού Πανάρετου στην Ερωφίλη, η οποία αυτοκτονεί από θλίψη, αντικρίζοντας το θέαμα. Στο τελευταίο μέρος της τραγωδίας ο χορός φονεύει το βασιλιά, ώστε να τον εκδικηθεί για τη δυστυχία, που σκόρπισε. Το δίκαιο αποκαταστάθηκε, αλλά δύο νέοι άνθρωποι με αγνά συναίσθημα έφυγαν από τη ζωή… Όλο το έργο διέπεται από τις αξίες της αγάπη, που δοκιμάζεται από τον εγκλωβισμό του πατέρα της Ερωφίλης, του Φιλογόνου, στα κοινωνικά στερεότυπα, την πίστη και την ερωτική αφοσίωση, που επισφραγίζεται με τον όρκο αιωνίας αγάπης, την ευγένεια και την αρετή (< ἀραρίσκω) συνδυασμένη με το κάλλος (εξωτερική ομορφιά και ψυχική αρετή).
Γλωσσικές και στιχουργικές επισημάνσεις
Ο Χορτάτσης χρησιμοποιεί καθαρώς υψωμένη δημοτική γλώσσα με έντονο το κρητικό ιδίωμα, απαλλαγμένη από μεσαιωνικά κατάλοιπα και λόγια στοιχεία και συνδυασμένη αρμονικά με τον ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο με ομοιοκαταληξία ζευγαρωτή (στα χορικά σημειωτέον χρησιμοποιεί τον ενδεκασύλλαβο), για να αποδώσει άψογα μ’ έναν συγκλονιστικό γλωσσικό ερωτικό κώδικα τα συναισθήματα των ηρώων και το ερωτικό στοιχείο.
Να ακούσετε μελοποιημένα αποσπάσματα της «Ερωφίλης» και τη σπουδαία σύνθεση του Χατζηδάκι «Ο Μεγάλος Ερωτικός».
www.youtube.com/watch?v=kCIO5H9e8rQ
https://www.youtube.com/watch?v=W9TXtW07ZCI
Στην τάξη μας ζωγραφίσαμε την Ερωφίλη και τον Πανάρετο, εμπνευσμένοι από το απόσπασμα, που διδαχθήκαμε.
Ομαδική εργασία των μαθητών της Γ΄ Γυμνασίου στο πλαίσο του μαθήματος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας
Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας
Γ΄ Γυμνασίου
Με πηγή έμπνευσης το απόσπασμα «Η μάνα» από την «Αναφορά στο Γκρέκο» του Ν. Καζαντζάκη να αποτυπώσετε τις δικές σας σκέψεις για το πιο ιερό πρόσωπο στη ζωή σας, τη μητέρα σας.
Όπως σε κάθε μυθιστόρημα υπάρχει ένας ήρωας, έτσι και στη ζωή μας υπάρχει ένας αφανής ήρωας, που θέλει μόνο αγάπη. Όταν ο κόσμος γυρίζει τόσο γρήγορα και δεν μπορείς να στηριχτείς πουθενά και «όλο πέφτεις», αυτός ο ήρωας είναι εκεί, για να σε «σηκώσει». Όταν οι απλές λέξεις δεν είναι ποτέ αρκετές, για να περιγράψουν αυτόν τον ήρωα, έρχεται μία και τις συμπληρώνει όλες· είναι το πιο ιερό πρόσωπο στη ζωή μας, η μητέρα μας! Η μητέρα μου!!! Το αγγελάκι μου…
Είναι ένα ουράνιο δώρο, που συχνά νιώθω ότι δε μου αξίζει και πρέπει να ευχαριστώ το Θεό καθημερινά, που αυτό το πρόσωπο υπάρχει στη ζωή μου. Μπορεί να μην είναι εκτυφλωτικά όμορφη, αλλά κάτι στην αμεσότητά της, στη συμπεριφορά της, στη ματιά της σε κάνει να νιώθεις ότι είναι μοναδική. Πολλές φορές τη φαντάζομαι σαν μια μικρή νεράιδα, που πετάει με τα πολύχρωμα φτερά της και χαρίζει ζωή μόνο με ένα της χαμόγελο! Ίσως, αν μπορούσε να μείνει ακίνητη για λίγο, κάποιος θα κατάφερνε τα διακρίνει το περίγραμμα των νεραϊδίσιων της φτερών… Υπάρχουν, όμως, και κάποιες άλλες στιγμές, που μεταμορφώνεται σε ένα σκανδαλιάρικο ξωτικό, που μου ανακατεύει τα πράγματά μου! Ή μάλλον προσπαθεί να οργανώσει το δωμάτιό μου μ’ έναν τρόπο, που μου φαντάζει τόσο δύσκολος…
Αυτή η νεράιδα είναι η πιο πολύτιμη φιγούρα, που υπάρχει στο παραμύθι της ζωής μου! Με αγαπάει! Κάνει τα πάντα για μένα! Υπάρχουν, όμως, στιγμές, που κάνω και εγώ τα πάντα για εκείνη. Όμως, οι στιγμές αυτές είμαι ελάχιστες και δεν μπορούν να αναπληρώσουν τις θυσίες, τους πόνους, τον κόπο και τα βάσανα μιας μητέρας. Μιας μητέρας, που ξέρει να προσφέρει ανιδιοτελή αγάπη και στοργή, που ξέρει να είναι πάντα δίπλα σου, που ξέρει να σε προετοιμάσει για τη ζωή που έρχεται μπροστά σου σαν πρόκληση και εσύ πρέπει να ανοίξεις τα φτερά σου, για να την κατακτήσεις! Μόνο αν γίνω μητέρα στο μέλλον θα καταλάβω το μεγαλείο του ρόλου της, του ρόλου που δίνεις τα πάντα και δε ζητάς τίποτα!
Δασκαλάκη Αθηνά
Εὐριπίδου «Ἑλένη»
Γ΄ Γυμνασίου
Α΄ Επεισόδιο (στ. 437-575)
Ποιες προσδοκίες σάς δημιουργεί το τέλος του Α΄ Επεισοδίου;
Το Α΄ Επεισόδιο έφτασε ήδη στο τέλος! Ο Ευριπίδης εξάπτει τη φαντασία των θεατών και ερεθίζει το μυαλό μας, προκαλώντας την αγωνία μας για το μέλλον, που φαντάζει τόσο απροσδόκητο… Η συγκινητική στιγμή, που ο Μενέλαος θα συνειδητοποιήσει την αλήθεια, θα βγει από την πλάνη και θα αναγνωρίσει την «Ελένη εἶναι», πλησιάζει... Όμως, οι ευτυχισμένες στιγμές δεν κρατούν πολύ! Ο Θεοκλύμενος επιστρέφει από το κυνήγι και συνειδητοποιεί την ύπαρξη του Μενελάου. Η πολεμική φύση του ναυαγού Μενελάου «ξυπνάει» και με όπλο το μυαλό του και τις πολεμικές του ικανότητες καλεί τον Θεοκλύμενο σε μονομαχία! Αν ο Μενέλαος νικήσει, θα κερδίσει την Ελένη, ενώ, αν χάσει, θα φύγει από την Αίγυπτο μόνος, χωρίς την Ελένη και πικραμένος από την ήττα του. Η αγάπη του Μενελάου για την Ελένη και ο οξύς του νους είναι τα όπλα του, για να κερδίσει τη μονομαχία και να φύγει θριαμβευτής μαζί με την Ελένη για την πατρίδα τους και την κόρη τους…
Λεϊμονής Αργύρης
MOZART EFFECT
(το φαινόμενο: “επίδραση του Mozart”)
Στις 27 Ιανουαρίου του 1756, ένα κυριακάτικο βράδυ, γεννήθηκε ίσως η μεγαλύτερη μουσική ιδιοφυΐα όλων των εποχών, ο Wolfgang Amadeus Mozart. Η ιδιαιτερότητά του σε σχέση με άλλες μουσικές προσωπικότητες έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον, καθώς η μουσική παιδεία δεν επέδρασε πάνω του με άλλο τρόπο παρά να φέρει στο φως γνώσεις, που ήταν χαραγμένες στο παιδί αυτό από τη γέννησή του. Στην ηλικία των πέντε ετών, τον «συνέλαβε» ένα βράδυ ο πατέρας του να κάθεται στο γραφείο του σπιτιού με μια πένα στο χέρι και να γράφει ένα κονσέρτο!
Διακόσια χρόνια μετά την γέννησή του, ο Mozart δε θα μπορούσε να φανταστεί μια άλλη εφαρμογή του έργου του στη σύγχρονη ιατρική επιστήμη! Πρόσφατες έγκυρες έρευνες έδειξαν ότι η ακρόαση της μουσικής του Mozart δύναται να βελτιώσει εντυπωσιακά τις νοητικές ικανότητες του ατόμου. Η εν λόγω επιστημονική ανακάλυψη «ξεπήδησε» μέσα από μια σειρά πειραμάτων, που διεξήγαγαν οι Αμερικανοί επιστήμονες, μεταξύ των οποίων ήταν η επί 10 λεπτά έκθεση μιας εθελοντικής ομάδας φοιτητών στους μελωδικούς ήχους μιας σονάτας του Μότσαρτ. Όπως προέκυψε από την ανάλυση των στοιχείων, οι σπουδαστές εκδήλωσαν, μετά τη διεξαγωγή των πειραμάτων, μια έντονα αναπτυγμένη ικανότητα τόσο στις κατασκευές από χαρτί όσο και στην επίλυση μιας σειράς μαθηματικών προβλημάτων, παρουσιάζοντας αυξημένα επίπεδα αναλυτικής σκέψης.
Η ακρόαση της μουσικής του Mozart μάς κάνει πιο έξυπνους; Περαιτέρω έρευνες γύρω από τη θεραπευτική αξία της μουσικής του Mozart έγιναν σε ασθενείς με επιληψία και απεδείχθη ότι η ακρόαση του Mozart - και μάλιστα μιας συγκεκριμένης σονάτας της Κ 488, γραμμένη το 1781, όταν ήταν 25 ετών - μπορεί να μειώνει τον αριθμό και τη σοβαρότητα των επιληπτικών κρίσεων σε ασθενείς, που βρίσκονται ακόμη και σε επιληπτικό κώμα. Οι ερευνητές, που συμμετείχαν στην παραπάνω μελέτη, έδωσαν μια πιθανή εξήγηση στο φαινόμενο. Η λεπτή αρχιτεκτονική υφή της μουσικής του παιδιού-θαύματος μπορεί να αποκαθιστά τη ρυθμική φυσιολογική λειτουργία του εγκεφάλου, που στην περίπτωση της επιληψίας παθαίνει ένα είδος «αρρυθμίας». Η μουσική του Mozart είναι απλή, αλλά συγχρόνως και μεγαλοφυής, διαθέτει μελωδία, αλλά και άκρως εγκεφαλική ανάπτυξη με τέτοιο, όμως, τρόπο δοσμένη, που να «τρέφει» μυαλό αλλά και ψυχή. Έτσι, η μουσική του Mozart, εστιάζοντας στα αργά μέρη με ρυθμική αγωγή (andante), όρος που χαρακτηρίζει την ταχύτητα, χρησιμοποιείται κατεξοχήν στις συνεδρίες μουσικοθεραπείας με στόχο τη χαλάρωση (relaxation) και την αντιμετώπιση του ψυχοσωματικού stress,